Ιστορική Αναδρομή:

    Στη Θεσσαλονίκη υπάρχουν σήμερα αρκετά αξιόλογα μουσουλμανικά μνημεία και κτίσματα της περιόδου της τουρκοκρατίας. Πολλά κτίσματα της κατηγορίας αυτής, που βρίσκονταν στην περιοχή της πόλης που κάηκε κατά τη μεγάλη πυρκαγιά του 1917, καταστράφηκαν εντελώς. Όσα διασώθηκαν ως τις μέρες μας ήταν λιθόκτιστα ή πλινθόκτιστα και άντεξαν στη φοβερή εκείνη δοκιμασία.

    Οι Τούρκοι, μετά την άλωση της πόλης το 1430, σύμφωνα με ιστορικές μαρτυρίες, χρησιμοποίησαν κατά κανόνα τόσο για τις διοικητικές, στρατιωτικές, θρησκευτικές ανάγκες τους όσο και για στέγαση, κτίσματα κυρίως των Ελλήνων που επέταξαν από την πρώτη στιγμή της κατάληψης της πόλης. Ειδικά οι κυριότεροι και μεγαλοπρεπέστεροι βυζαντινοί και χριστιανικοί ναοί της Θεσσαλονίκης έγιναν μουσουλμανικά τεμένη ("τζαμιά") με μόνη φροντίδα των κατακτητών την κατασκευή παράπλευρα ενός ψηλού μιναρέ, που έδινε την απαραίτητη σε αυτούς έπαρση και υπεροχή απέναντι στους "άπιστους" υπόδουλους Έλληνες. Μόνο αργότερα, όταν οριστικοποιήθηκε η κατάκτηση της Βαλκανικής και άρχισε να οργανώνεται η διοίκηση των κατεχομένων εδαφών, άρχισαν να κτίζονται μουσουλμανικά κτίσματα αλλά και πάλι από τις συντεχνίες των Ελλήνων οικοδόμων, που διατήρησαν σε όλη τη διάρκεια της τουρκοκρατίας ζώσα τη βυζαντινή παράδοση και σε αυτά ακόμα τα κτίσματα των Τούρκων.

    Χαρακτηριστικό κτίσμα του πρώτου αιώνα της τουρκοκρατίας, όπου είναι φανερή η τεχνική των βυζαντινών, είναι η Σκεπαστή Αγορά (Μπεζεστένι), που βρίσκεται στη διασταύρωση των οδών Εγνατία και Βενιζέλου, σε ένα σημείο της παλιάς πόλης της Θεσσαλονίκης, που φαίνεται πως ανέκαθεν αποτελούσε το κέντρο του εμπορικού τομέα. Οι δύο άλλωστε δρόμοι (Εγνατία και Βενιζέλου) υπήρχαν στην ίδια θέση από τα αρχαία χρόνια και ακόμα λίγο πιο πάνω (βορειοανατολικά) υπάρχει η Αρχαία Αγορά της πόλης. Το Μπεζεστένι, για το οποίο μιλούν με θαυμασμό οι περιηγητές του 16ου αιώνα θεωρώντας το ως την πιο όμορφη αγορά των Βαλκανίων, στέγαζε διάφορα επαγγέλματα, κύρια όμως υφασματέμπορους και χρυσοχόους. Μάλιστα η αγορά λειτουργούσε με οργανωμένο τρόπο και με συντεχνιακούς κανονισμούς.

    Από τα μουσουλμανικά τεμένη ("τζαμιά"), που κτίστηκαν από την αρχή για το σκοπό αυτό σώζονται:

•  Το Χαμζά-Μπέη τζαμί, σημερινό "Αλκαζάρ", στη διασταύρωση των οδών Εγνατία και Βενιζέλου, που υπολογίζεται πως κτίστηκε στα 1468.

•  Το Αλατζά-Ιμαρέτ τζαμί, σε πάροδο της οδού Κασσάνδρου, που κτίστηκε από τον Ισαάκ πασά στα 1500. Το πολύτρουλο αυτό κτίσμα ξεχώριζε για τον πολύχρωμο μιναρέ του από χρωματιστά πλακίδια, μέρος του οποίου σώζεται και σήμερα και,

•  Το Γενή τζαμί, στην οδό Αρχαιολογικού Μουσείου, στον ανατολικό τομέα της πόλης, που κτίστηκε στα 1902 με σχέδια του Ιταλού αρχιτέκτονα Vitaliano Poselli, ως τέμενος των "Ντονμέδων" (εξισαλμισμένων Εβραίων).

        - Στην Άνω Πόλη: Το Γενή πασά τζαμί, το Τσινάρ τζαμί και το Ασταρτζή Μετζίτ τζαμί (στο ΒΔ τμήμα). Το Καζασατζή Μουσά τζαμί κοντά στη Ληταία Πύλη (Γενή Καπού), το Μουσταφά πασά τζαμί κοντά στον Προφήτη Ηλία και το Ριντί Χασάν τζαμί, ανατολικά του Αλατζά Ιμαρέτ (κεντρική περιοχή) και το Αχμέτ Σουμπασί τζαμί, το Ισλά Χανέ τζαμί, το Νουμάν πασά τζαμί και το Γκολτζίκ τζαμί (στο ανατολικό τμήμα).

        - Στην Κάτω Πόλη: Το Γιουσούφ πασά τζαμί και το Σαρή Χαλίπ τζαμί ανατολικά των Αγίων Αποστόλων, το Αμπντουλάχ Καντί τζαμί στην περιοχή της Αρχαίας Αγοράς, το Σουλεϊμάν τζαμί μεταξύ "Χαμάμ Μπεή" και Αχειροποιήτου, το Μπουρμαλή τζαμί στην οδό Εγνατία κοντά στο Βαρδάρι, το Σαατλή τζαμί δυτικά του Διοικητηρίου, το Πισμανιγιέ τζαμί δυτικά του Αγίου Δημητρίου, το Ικί Λουλέ Τεκεσί τζαμί ΒΔ της Ροτόντας, το Ακσέ Μετζίτ τζαμί δυτικά του Αγίου Κωνσταντίνου, το Καρά Σαλή τζαμί ΒΔ του , το Ταμπάκ Χανέ τζαμί και το Λουτζά τζαμί κοντά στο λιμάνι. Τα περισσότερα από ταΛευκού Πύργου τζαμιά αυτά καταστράφηκαν εντελώς στη μεγάλη πυρκαγιά του 1917.

    Επίσης διασώθηκαν -και χρησιμοποιούνταν μέχρι πρόσφατα- πολλοί τουρκικοί λουτρώνες ("χαμάμ"), όπως:
        - Το Γιαχουντί Χαμάμ της οδού Φραγκίνη και Βασιλέως Ηρακλείου.

        - Το Χαμάμ Μπέη (Λουτρά Παράδεισος) (κτισμένο από τον Μουράτ Β΄ στα 1430), στην οδό Εγνατία, κοντά στη μεγάλη αγορά ("τσαρσί") κατά την τουρκοκρατία.

        - Το Πασά χαμάμ (Λουτρά "Φοίνιξ") στη διασταύρωση των οδών Π. Καρατζά και Κάλβου, νοτιοανατολικά του ναού των Αγίων Αποστόλων και,

        - Το Γενή Χαμάμ της οδού Κασσάνδρου και Αγίου Νικολάου, βόρεια του ναού του Αγίου Δημητρίου, κτισμένο πιθανά πάνω σε ερείπια ρωμαϊκών κτισμάτων.

    Στην Άνω Πόλη ακόμα σώζονται μερικές βρύσες της τουρκοκρατίας και ένας τουρκικός τουρμπές (τάφος) στην πλατεία Τερψιθέας ("Μουσά τουρμπεσί").

    Ένα, τέλος, χαρακτηριστικό μνημείο της περιόδου "εξωραϊσμού" της πόλης από τους Τούρκους, είναι το παλιό Συντριβάνι της ομώνυμης πλατείας στην οδό Εγνατία. Το μνημείο αυτό, που αναστήλωσε πρόσφατα ο Δήμος Θεσσαλονίκης, κατασκευάστηκε στα 1866, για να διασκεδαστεί η δυσάρεστη εντύπωση που δημιουργήθηκε στους κατοίκους της πόλης, όταν οι Τούρκοι γκρέμισαν, την ίδια περίοδο, τα Βυζαντινά Τείχη της περιοχής αυτής, για να δημιουργηθεί στη συνέχεια η -τότε ονομαζόμενη- λεωφόρος Χαμηδιέ (σημ. Εθνικής Αμύνης).
 
 
 

 
Μουσουλμανικά Μνημεία

Επιστροφή στη Home Page